Từ cuối năm 2024 đến đầu năm 2025, hệ sinh thái Cosmos trở thành tâm điểm chú ý—nhưng đa phần lại theo chiều hướng tiêu cực.

Tính đến ngày 5/8/2025, giá token chủ lực ATOM của Cosmos tụt xuống chỉ còn 4,20 USD, tương ứng mức lao dốc đến 90% so với đỉnh lịch sử. Kể từ cuối năm 2024, hàng loạt dự án đầu tàu như Osmosis (OSMO) giảm 79%, JUNO rớt 82% gần về 0, và ngay cả Injective (INJ)—được đánh giá trụ vững—vẫn giảm mạnh từ 34 USD xuống khoảng 12 USD. Toàn bộ các token như Kava, Evmos, Cronos, Fetch.AI đều ghi nhận thua lỗ diện rộng.

Năm 2022, Cosmos từng nổi bật khi đứng thứ hai toàn thị trường về tổng giá trị khóa (TVL), bất chấp sóng gió thị trường chung. Song đến hiện tại, giá trị hệ sinh thái đã bốc hơi chưa từng có. Từng được ca ngợi là “xương sống” cho tương tác blockchain, nhưng rốt cuộc điều gì đã đổi thay ở Cosmos? Vì sao Cosmos từ DeFi “con cưng” năm 2021 trở thành kẻ tụt hậu? Ngọn nguồn nào dẫn đến cuộc đảo chiều kịch tính này?

Hiệu suất thực tế thời gian gần đây chỉ ra các nguyên nhân sâu xa hơn hẳn những biến động thị trường thông thường.

Cơn sốt Airdrop và Vòng Xoáy Suy Vong

Đầu năm 2024, cơn sốt airdrop Celestia (TIA) lan rộng khắp cộng đồng crypto. Ít ai ngờ được làn sóng token miễn phí này lại mở màn cho chuỗi bi kịch với Cosmos.

Celestia là mạng dữ liệu dạng mô-đun phát triển trên Cosmos SDK, liên kết chặt với hệ sinh thái Cosmos qua giao thức IBC (Inter-Blockchain Communication).

Chỉ một năm trước, mùa xuân ghi nhận TIA tăng vọt lên 20,17 USD, mạng xã hội tràn ngập câu chuyện “giàu sau một đêm”. Nhưng tiệc vui chưa kéo dài quá hai tháng, làn sóng chốt lời ồ ạt ập tới: TIA rơi thẳng 91,9%, hiện chỉ dao động quanh 1,60 USD.

Biến động dữ dội này đã khuấy đảo toàn bộ hệ sinh thái Cosmos.

Sự kiện airdrop Celestia lột tả chính xác chu kỳ “hào hứng đẩy giá rồi bán tháo” đang khiến Cosmos lao đao. Khi tin airdrop nổ ra, đầu cơ đổ về, giá bị đẩy lên, tạo cảm giác tăng trưởng nóng.

Tuy nhiên, tăng giá dựa vào kỳ vọng thay vì nền tảng thật sự chỉ là bong bóng rất dễ vỡ. Nhà đầu tư nắm giữ từ đầu sẽ bán trước, giá giảm nhanh, tâm lý hoảng loạn lan rộng, kéo theo cơn bán tháo hàng loạt—và thị trường sụp đổ.

Osmosis cũng từng lao vào vòng xoáy này khi “ăn theo” trào lưu khai thác thanh khoản năm 2022, từ đỉnh 11 USD rơi xuống chỉ còn 0,17 USD.

Mỗi lần vòng lặp lặp lại, niềm tin và vốn hóa thực lại bị cuốn trôi; đầu cơ ngắn hạn thắng thế đẩy môi trường các nhà xây dựng dài hạn ra ngoài, hệ sinh thái càng thêm mong manh và khó ổn định.

Hoàng Đế Bù Nhìn và Vương Quốc Phân Mảnh

Khi các dự án trong hệ sinh thái rơi vào vòng lặp tiêu cực, ATOM—biểu tượng của Cosmos—cũng mắc kẹt trong bế tắc kéo dài.

Với cấu trúc đa chuỗi song song, ATOM được xem là “nhiên liệu vận hành mạng lưới” nhưng lại không tạo ra hiệu ứng cộng hưởng. Đa số chuỗi con phát hành token riêng, không lệ thuộc vào ATOM, khiến giá trị khó luân chuyển ngược về tài sản trung tâm.

Chính sách lạm phát cao, nguồn cung không giới hạn khuyến khích staking và tham gia quản trị, nhưng lại duy trì áp lực giảm giá lên token. Đáng chú ý, triết lý “xây blockchain riêng” của Cosmos thúc đẩy đổi mới song lại dẫn đến phân mảnh hoạt động, các dự án tách rời nhau—hoàn toàn trái ngược với Ethereum, nơi phần lớn giá trị đều chảy về ETH.

ATOM hiện như “hoàng đế bù nhìn” của Cosmos, với bất ổn quản trị ngày càng chồng chất còn các chuỗi liên kết được hưởng lợi rất hạn chế.

Sự kiện JUNO cho thấy rõ điều này: Tháng 4/2022, cộng đồng JUNO phát hiện một “cá voi” dùng nhiều ví tránh giới hạn airdrop, gom được khoảng 35 triệu USD giá trị JUNO.

Sau tranh luận căng thẳng, JUNO DAO tổ chức bỏ phiếu Đề xuất 20 ngày 29/4/2022 tịch thu số token, có hiệu lực từ 4/5.

Quyết định gây tranh cãi khiến cộng đồng rạn nứt, niềm tin nhà đầu tư vào governance của JUNO lao dốc mạnh. Vấn đề quản trị không giải được thách thức kỹ thuật hay thị trường mà khiến dự án tuột dốc nhanh hơn: Giá JUNO từ 43 USD tụt còn 0,09 USD—tương đương mất 99% giá trị.

Nhưng đây không phải vấn đề duy nhất của Cosmos, và cũng không phải chuyện riêng hệ sinh thái này.

Hệ Sinh Thái Đa Chuỗi: “Khủng Hoảng Tuổi Trung Niên”

Bàn về khó khăn của Cosmos thực chất là vạch rõ nỗi bất an của toàn bộ hệ sinh thái đa chuỗi—rõ ràng xuất hiện khoảng cách giữa đổi mới công nghệ và ứng dụng thực tế trên thị trường.

Tháng 4/2025, Cosmos dẫn đầu bảng xếp hạng hoạt động phát triển trên blockchain. Tuy nhiên, thực tế này lại che giấu đà suy giảm thực lực lập trình viên toàn ngành crypto.

Nguồn: Báo cáo phát triển

Các cộng đồng khác cũng giảm: Lực lượng lập trình viên Ethereum giảm 2,54%, BNB Chain giảm 9,45%, Polygon, Arbitrum, Optimism, Avalanche lần lượt giảm 10,35%, 7,62%, 6,82%, 12,08%.

Polkadot đứng thứ 10 với 3.400 hoạt động nhà phát triển, số lượng đóng góp giảm 0,91% còn 325 người. Đối diện nâng cấp JAM ì ạch và sức ép cạnh tranh, cộng đồng Polkadot phải phát động cảnh báo “Không hành động sẽ bị loại khỏi cuộc chơi”.

Các hệ đa chuỗi cùng chung một loạt khó khăn về cấu trúc:

• Chưa hình thành hiệu ứng mạng: Không như Ethereum, các hệ này thiếu người dùng và ứng dụng đủ lớn để tạo động lực tự duy trì.
• Chính sách đãi ngộ lập trình viên yếu: Mặc dù công nghệ dẫn đầu nhưng khó giữ chân và thu hút nhân lực chất lượng cao.
• Vị trí thị trường mập mờ: Dù quảng bá ưu thế kỹ thuật, nhưng về triển khai thực tế lại thua xa đối thủ.

Biến động thị trường hiện tại càng khiến các áp lực này nặng nề hơn.

Quý II/2025, tổng vốn hóa thị trường crypto vượt mốc 3,5 nghìn tỷ USD, nhưng động lực tăng trưởng chủ yếu đến từ vốn tổ chức—tập trung kiểm soát rủi ro, thanh khoản cao, tuân thủ pháp lý.

Với nhà đầu tư tổ chức chú trọng hiệu quả ổn định, Bitcoin và Ethereum hấp dẫn hơn các dự án đa chuỗi mới nổi. Dòng vốn dịch chuyển càng đẩy dự án đa chuỗi ra ngoài rìa cả về vốn lẫn thanh khoản.

Quá trình thể chế hóa mạnh mẽ cũng tạo ra “hiệu ứng Matthew” bất ngờ—các mạng lớn ngày càng bỏ xa các dự án nhỏ về hạ tầng.

Stablecoin đã thành “mạch máu” kết nối tài chính truyền thống với crypto, nhưng chủ yếu xây dựng trên mạng lớn. Khi stablecoin thành “hạ tầng thiết yếu” trong hệ thống tài chính mới, các hệ sinh thái đa chuỗi lại càng bị bỏ lại phía sau.

Thử thách này buộc các mạng lưới phải tái định hình giá trị cốt lõi—chuyển hướng tập trung từ cuộc đua công nghệ sang trải nghiệm người dùng thực tế cùng các ứng dụng đời sống.

Cú xoay chuyển chiến lược này không chỉ giúp sinh tồn—mà còn có thể khai mở chu kỳ đổi mới tiếp theo.

Ngã Ba Đường: Tái Sinh hay Suy Thoái

Đến năm 2025, Cosmos thực sự đứng giữa ngã ba quyết định.

Kể từ khi mainnet ra mắt năm 2019 với tham vọng “Internet blockchain”, đến cơn sốt tương tác năm 2021 khi ATOM lập đỉnh 44,70 USD, rồi giai đoạn tự phản tư khi thị trường gấu kéo giá xuống chỉ còn 3,50 USD (2022–2024), Cosmos đi đúng lộ trình điển hình của một dự án blockchain nhưng với sắc thái rất riêng.

Dữ liệu khắc nghiệt giai đoạn này cho thấy Cosmos đang bước vào cuộc chuyển mình căn bản.

Dự báo về Cosmos (ATOM) hiện rất đa chiều. Trong ngắn hạn, CCN và Changelly bi quan dựa vào các chỉ báo kỹ thuật (như RSI, MA), CoinLore và CryptoNewsZ lại lạc quan dự đoán giá có thể vượt 20–40 USD.

Với tương lai chưa ngã ngũ, mọi quyết sách sẽ chịu ảnh hưởng lớn bởi tốc độ mở rộng, nâng cấp kỹ thuật, tâm lý thị trường, quy định pháp lý và cả sức ép cạnh tranh.

Cần hiểu các tác động từ cải tổ kỹ thuật và governance sẽ cần hàng chục tháng kiểm định trên thực tế.

Các giải pháp Layer-2 và giao thức kết nối xuyên chuỗi vẫn liên tục tạo sức ép cạnh tranh, chính sách của Fed cùng rủi ro địa chính trị tiếp tục tác động mạnh lên toàn thị trường crypto. Đặc biệt, quá trình chuyển dịch từ lý tưởng sang thực dụng tuy khó khăn nhưng là điều kiện tất yếu, đòi hỏi sự cân bằng giữa đổi mới và thực tiễn thương mại.

Lịch sử cho thấy: Những công nghệ và hệ sinh thái vĩ đại luôn sinh ra từ khủng hoảng. Cosmos cũng cần thời gian để trả lời: liệu có tái sinh rực rỡ, hay rơi vào bóng tối.

Lưu ý pháp lý:

1. Bài viết được đăng lại từ [TechFlow] và thuộc quyền sở hữu của tác giả gốc [Yanz]. Nếu có ý kiến về nội dung tái bản, vui lòng liên hệ bộ phận Gate Learn, chúng tôi sẽ xử lý nhanh chóng theo quy trình hiện hành.
2. Lưu ý pháp lý: Toàn bộ quan điểm trình bày đều là ý kiến cá nhân của tác giả, không được xem là khuyến nghị đầu tư.
3. Đội ngũ Gate Learn chịu trách nhiệm biên dịch sang các ngôn ngữ khác. Nghiêm cấm sao chép, phân phối hay đạo văn bản dịch nếu chưa trích rõ nguồn Gate.